Les 4: Proactiviteit trainen
Welkom bij de vierde les van het leertraject “Ondernemersmindset Ontwikkelen”! In de vorige les hebben we de fundamenten van proactief handelen verkend en het verschil tussen reactief en proactief gedrag onderzocht. We bespraken ook hoe je op marktontwikkelingen kunt anticiperen en hoe je sneller van idee naar actie komt. In deze les gaan we een stap verder door te focussen op het systematisch trainen van proactiviteit, zodat dit een tweede natuur wordt in je dagelijkse handelingen als ondernemer. We gaan dieper in op de cirkel van invloed en betrokkenheid, specifieke oefeningen om je proactieve houding te versterken, en hoe je dit alles kunt verankeren in een 30-dagen plan. Bereid je voor op een praktische les vol oefeningen die direct toepasbaar zijn in je ondernemersreis!
Leerdoelen
- De cirkel van invloed versus de cirkel van betrokkenheid toepassen in dagelijkse beslissingen
- Praktische oefeningen implementeren om proactieve gewoontevorming te versterken
- Externe en interne belemmeringen voor proactief handelen identificeren en overwinnen
- Een persoonlijk 30-dagen proactiviteitsplan ontwikkelen voor jouw specifieke situatie
Het concept beter begrijpen
In de vorige les introduceerden we kort het concept van de cirkel van invloed versus de cirkel van betrokkenheid. Dit krachtige mentale model, ontwikkeld door Stephen Covey, is fundamenteel voor het ontwikkelen van een proactieve houding. Laten we dieper ingaan op wat dit precies betekent en hoe je het kunt toepassen.
Cirkel van betrokkenheid: Omvat alles waar je om geeft, je zorgen over maakt, of belangstelling voor hebt. Hieronder vallen veel externe factoren waarover je weinig of geen controle hebt, zoals economische omstandigheden, overheidsbeleid, acties van concurrenten, of het weer.
Cirkel van invloed: Omvat alles waar je daadwerkelijk invloed op kunt uitoefenen door je acties. Dit zijn aspecten die je kunt beïnvloeden, veranderen of controleren, zoals je eigen gedrag, beslissingen, reacties, en de projecten die je kiest om te starten.
Reactieve versus proactieve focus
De manier waarop je je aandacht verdeelt tussen deze twee cirkels bepaalt in grote mate hoe proactief je bent:
➤ Reactieve mensen besteden het grootste deel van hun energie aan hun cirkel van betrokkenheid. Ze praten veel over problemen waarover ze geen controle hebben, zoals “de economie”, “oneerlijke concurrentie”, of “moeilijke klanten”. Ze gebruiken taal als “Als alleen maar…” en “Ik kan niets doen omdat…”
➤ Proactieve mensen concentreren hun energie binnen hun cirkel van invloed. Ze focussen op wat ze kunnen doen, niet op wat buiten hun controle ligt. Ze gebruiken taal als “Laten we kijken wat we kunnen doen” en “Ik kies om…”
Hoe meer tijd je besteedt aan dingen binnen je cirkel van invloed, hoe groter deze cirkel wordt. Omgekeerd, hoe meer je focust op zaken buiten je controle, hoe kleiner je cirkel van invloed wordt. Dit is waarom proactieve mensen steeds effectiever worden, terwijl reactieve mensen zich steeds machtelozer voelen.
Praktische toepassing in ondernemerschap
Laten we eens kijken hoe dit model in de praktijk werkt voor ondernemers:
| Vergelijking | Reactief gedrag | Proactief gedrag |
|---|---|---|
| Economische recessie |
✗
Klagen over de economie
|
✓
Kansen identificeren
|
| Nieuwe concurrent |
✗
Tactieken als oneerlijk zien
|
✓
Eigen aanbod versterken
|
| Klant annuleert |
✗
Klant de schuld geven
|
✓
Feedback verzamelen
|
Taalgebruik transformeren
Een praktische manier om je focus te verschuiven naar je cirkel van invloed is door je taalgebruik te veranderen:
- In plaats van: “Er is niets dat ik kan doen.”
Gebruik: “Laten we kijken naar de opties die we hebben.” - In plaats van: “Zo ben ik nu eenmaal.”
Gebruik: “Ik kies een andere aanpak.” - In plaats van: “Ze laten het me niet doen.”
Gebruik: “Ik zoek een alternatieve strategie.” - In plaats van: “Ik moet.”
Gebruik: “Ik kies ervoor.” - In plaats van: “Als alleen maar.”
Gebruik: “Ik zal.”
Scenario: Ondernemer Joris merkt dat een belangrijke wetswijziging zijn bedrijfsmodel kan beïnvloeden.
Reactieve aanpak: Joris besteedt weken aan klagen over de “oneerlijke” wetgeving, deelt zijn frustraties met iedereen die het wil horen, en stelt cruciale aanpassingen uit tot het laatste moment.
Proactieve aanpak: Joris erkent dat hij de wetgeving niet kan veranderen (buiten zijn cirkel van invloed), maar identificeert direct drie dingen binnen zijn controle: 1) Zijn bedrijfsmodel aanpassen om compliant te worden, 2) Expertise ontwikkelen over de nieuwe regels om klanten te adviseren, 3) De verandering communiceren als een kwaliteitsverbetering naar klanten. Door deze focus bereikt hij een concurrentievoordeel terwijl concurrenten nog aan het klagen zijn.
Het belang van consistente praktijk
Proactiviteit is net als een spier – het wordt sterker door regelmatige oefening. Neuropsychologisch onderzoek toont aan dat het gemiddeld 66 dagen duurt om een nieuwe gewoonte te vormen. Hieronder volgen dagelijkse oefeningen die, wanneer consequent toegepast, proactief gedrag in je dagelijkse routine kunnen verankeren.
Begin met slechts één oefening en doe deze consequent gedurende 10 dagen voordat je een tweede toevoegt. Het is beter om één gewoonte goed te verankeren dan tien oppervlakkig te proberen. In het volledige LexisOpleidingen traject krijg je toegang tot een speciaal gewoontetrackingsysteem dat je helpt bij het monitoren en vasthouden van je nieuwe proactieve gewoontes.
Ochtendoefeningen voor proactiviteit
De eerste uren van je dag bepalen vaak het momentum voor de rest van de dag. Hier zijn specifieke oefeningen voor de ochtend:
Begin elke dag met 5 minuten reflectie waarin je jezelf afvraagt: “Wat zijn de 1-3 proactieve acties die vandaag het grootste verschil zouden maken?” Schrijf deze op en commitment jezelf om ze uit te voeren, ongeacht welke reactieve taken er op je afkomen.
Identificeer de moeilijkste of meest uitdagende taak die je normaal zou uitstellen (je “kikker”) en doe deze als allereerste. Deze praktijk, beschreven door Brian Tracy, traint je om proactief moeilijke taken aan te pakken in plaats van reactief uit te stellen.
Besteed 10 minuten aan het scannen van je agenda, projecten en verantwoordelijkheden voor potentiële obstakels of problemen die zich vandaag of deze week kunnen voordoen. Identificeer minstens één preventieve actie die je kunt ondernemen om deze problemen te voorkomen voordat ze ontstaan.
Dagelijkse bewustzijnspraktijken
Deze oefeningen kunnen gedurende de dag worden uitgevoerd om je proactieve bewustzijn te versterken:
Plaats een visuele herinnering (zoals een gekleurde sticker) op een plek die je vaak ziet. Elke keer dat je deze trigger ziet, vraag jezelf: “Ben ik op dit moment reactief of proactief? Focus ik op mijn cirkel van invloed?” Deze eenvoudige interventie creëert momentane bewustzijnsmomenten die je gedurende de dag terugtrekken naar proactief denken.
Houd een tellijst bij van reactieve uitspraken in je gesprekken. Elke keer dat je jezelf betrapt op een reactieve uitspraak (“Ik moet”, “Ik kan niet”, “Als alleen maar”), stop midden in de zin en herformuleer deze met proactieve taal. Deze bewuste onderbreking traint je brein om proactief taalgebruik als standaard te zien.
Plan elke dag minstens één 90-minuten blok waarin je je volledig focust op proactieve, belangrijke taken zonder onderbreking. Zet alle notificaties uit, blokkeer reactieve triggers zoals e-mail en sociale media, en werk uitsluitend aan taken die je business vooruit helpen in plaats van slechts reageren op externe eisen.
Avondroutines voor versterking
De manier waarop je je dag afsluit kan het proactieve momentum voor de volgende dag versterken:
Besteed 5 minuten aan het einde van je werkdag om te reflecteren op momenten waarop je proactief was en momenten waarop je in reactieve patronen verviel. Noteer specifiek: “Wanneer was ik vandaag op mijn meest proactief? Wat maakte dat mogelijk? Wanneer was ik reactief en hoe kan ik dat morgen anders aanpakken?”
Identificeer je Most Important Task (MIT) voor morgen – de ene taak die het meeste proactieve impact zal hebben. Leg alles klaar wat je nodig hebt om deze taak uit te voeren, zodat je er de volgende ochtend direct mee kunt beginnen. Dit voorkomt dat je de volgende dag in reactieve modus begint door eerst je e-mail te checken.
Besteed 3-5 minuten aan het visualiseren van jezelf terwijl je de volgende dag proactief handelt. Zie jezelf specifieke proactieve acties nemen en anticiperen op uitdagingen. Onderzoek toont aan dat mentale repetitie de kans vergroot dat je daadwerkelijk zo zult handelen.
Wekelijkse gewoontes voor proactiviteit
Naast dagelijkse oefeningen zijn er ook wekelijkse praktijken die je proactieve houding kunnen versterken:
Vind een proactiviteitspartner – iemand met wie je wekelijks je proactiviteitsdoelen kunt bespreken. Deze wederzijdse verantwoording verhoogt je kans op succes aanzienlijk. In de community van het volledige LexisOpleidingen traject kun je ondernemers vinden die idealiter als accountability partner kunnen fungeren om je proactiviteit te versterken.
- Wekelijkse planning: Reserveer 30-60 minuten aan het begin van je week om proactief je week te plannen in plaats van reactief te reageren op wat binnenkomt.
- Trendscan: Besteed wekelijks tijd aan het verkennen van trends in je industrie die kansen of bedreigingen kunnen signaleren voordat anderen deze opmerken.
- Proactiviteitsaudit: Evalueer je kalender van de vorige week. Welk percentage van je tijd was proactief versus reactief? Stel een specifiek doel om dit percentage te verhogen in de komende week.
- Proactieve comfort challenge: Onderneem elke week één actie die buiten je comfortzone ligt om je vermogen om proactief te handelen in ongemakkelijke situaties te versterken.
Externe barrières voor proactiviteit
Hoewel proactiviteit in de eerste plaats een interne staat is, kunnen externe factoren het moeilijker maken om proactief te blijven. Het herkennen en proactief omgaan met deze barrières is essentieel.
De meest ondernemende mensen onderscheiden zich niet doordat ze minder externe obstakels tegenkomen, maar doordat ze deze proactief anticiperen en strategieën ontwikkelen om ermee om te gaan voordat ze hun momentum vertragen. Ze zien obstakels als verwachte onderdelen van de reis, niet als verrassingen die hen ontsporen.
Veelvoorkomende externe barrières
➤ Constante onderbrekingen: In de huidige notificatie-gedreven wereld wordt proactieve focus voortdurend onderbroken door e-mails, berichten en telefoontjes.
➤ Reactieve werkcultuur: Omgeven zijn door mensen die zelf reactief denken en handelen kan je eigen proactieve inspanningen ondermijnen.
➤ Onduidelijke prioriteiten: Zonder duidelijke doelen en prioriteiten is het makkelijker om terug te vallen op reactief reageren op wat binnenkomt.
➤ Informatie-overload: Te veel informatie kan leiden tot “analysis paralysis”, waardoor je in een passieve, reactieve modus blijft steken.
Proactieve strategieën voor externe barrières
- Digitale detox: Creëer specifieke periodes zonder digitale afleiding om diep proactief werk mogelijk te maken
- Onderbrekingsvrije zones: Designate bepaalde ruimtes of tijden als onderbrekingsvrij
- Proactiviteitsschild: Ontwikkel standaard antwoorden voor niet-urgente verzoeken
- Buffertijd: Plan ‘buffers’ tussen meetings om proactief te kunnen denken
- Informatiefilters: Creëer systemen die informatie filteren op belang
Interne barrières voor proactiviteit
Naast externe factoren kunnen ook interne mentale patronen proactiviteit belemmeren:
- Perfectionisme: Wachten tot alles perfect is voordat je actie onderneemt
- Angst voor mislukking: Vermijden van actie uit vrees voor negatieve resultaten
- Overweldiging: Het gevoel dat er te veel te doen is, leidend tot besluiteloosheid
- Onzekerheid intolerantie: Ongemak met de ambiguïteit die proactie vaak vereist
- Kortetermijndenken: Focus op onmiddellijke resultaten ten koste van langetermijnplanning
Mentale strategieën voor interne barrières
Het overwinnen van interne barrières vereist een belangrijk inzicht: je gevoelens volgen niet op actie, ze gaan eraan vooraf. Als je wacht tot je je “klaar” voelt om proactief te zijn, zul je mogelijk nooit handelen. In plaats daarvan, neem eerst actie, hoe klein ook, en de gevoelens van motivatie en momentum zullen volgen.
Het proactiviteitsversterkende systeem
Om zowel interne als externe barrières systematisch te overwinnen, kun je het volgende integrale systeem implementeren:
P – Plan: Begin elke week met een proactieve planning sessie om prioriteiten vast te stellen
A – Act First: Handel bij twijfel eerst, verfijn later – vermijd overanalyse
C – Control Environment: Ontwerp je omgeving om proactiviteit te ondersteunen
E – Evaluate & Adjust: Reflecteer wekelijks op wat werkt en pas aan
Besef dat weerstand tegen proactiviteit normaal is. Ons brein is evolutionair geprogrammeerd om energie te besparen en bekende patronen te volgen. Proactiviteit vereist vaak meer onmiddellijke energie en onbekendheid. De sleutel is niet de afwezigheid van weerstand, maar het vermogen om er constructief mee om te gaan – dit onderscheidt succesvolle ondernemers van de rest.
De kracht van een persoonlijk actieplan
Om proactiviteit daadwerkelijk in je leven te integreren, is het essentieel om een gestructureerd, op maat gemaakt plan te ontwikkelen. Onderzoek naar gedragsverandering toont aan dat specifieke plannen met concrete stappen en tijdlijnen de kans op succesvolle implementatie aanzienlijk verhogen.
Een periode van 30 dagen biedt de ideale balans tussen haalbaarheid en impact. Het is lang genoeg om significante veranderingen in gedragspatronen te realiseren, maar kort genoeg om concrete doelen te stellen en momentum te behouden. Door te focussen op een 30-dagen traject vermijd je overweldiging en creëer je een psychologisch veilige tijdsspanne voor experimenteren met nieuwe gedragspatronen.
Structuur van het 30-dagen plan
Je proactiviteitsplan volgt een progressieve structuur die steeds complexere proactieve vaardigheden opbouwt:
De proactiviteitstrap
Herkennen van reactieve patronen en bewustwording van keuzemomenten
Implementeren van dagelijkse micro-proactieve gewoontes
Identificeren en overwinnen van persoonlijke proactiviteitsblokkers
Ontwikkelen van proactieve systemen en langetermijngewoontes
Je persoonlijke plan samenstellen
Volg deze stappen om je eigen 30-dagen proactiviteitsplan samen te stellen:
Begin met het identificeren van je specifieke proactiviteitsuitdagingen. Waar val je het vaakst terug in reactief gedrag? Welke externe en interne barrières zijn voor jou het meest relevant? Deze persoonlijke diagnose zorgt dat je plan aansluit bij jouw specifieke situatie.
Kies uit de oefeningen in deze les en de vorige les 1-2 oefeningen per week die het meest relevant zijn voor jouw situatie. Begin met de eenvoudigere oefeningen en bouw geleidelijk op naar complexere. Voorbeelden: Week 1 – Dagelijkse proactiviteitsmomenten identificeren; Week 2 – 90-minuten proactieve blokken implementeren; Week 3 – Cirkel van invloed oefeningen; Week 4 – Systemische barrières aanpakken.
Voor elke oefening, specificeer exact wanneer, waar en hoe je deze zult uitvoeren. Onderzoek toont aan dat specifieke implementatie-intenties (“Ik zal X doen wanneer Y gebeurt”) de kans op daadwerkelijke actie aanzienlijk vergroten. Bijvoorbeeld: “Ik zal elke dag om 9:00 uur 10 minuten besteden aan het identificeren van mijn belangrijkste proactieve taak voor die dag.”
Ontwikkel een eenvoudig systeem om je voortgang te meten en bij te houden. Dit kan zo simpel zijn als een dagelijkse score van 1-10 voor je proactiviteitsniveau, of het bijhouden van specifieke proactieve acties die je onderneemt. Het sleutelprincipe is: wat gemeten wordt, verbetert.
Creëer externe verantwoording door je plan te delen met minimaal één andere persoon. Dit kan een vriend, collega, mentor of partner zijn. Plan wekelijkse check-ins om je voortgang te bespreken en je aan te moedigen. Sociale verantwoording is een van de krachtigste motivatoren voor gedragsverandering.
Maak je 30-dagen plan visueel en hang het ergens waar je het dagelijks ziet. Een fysieke herinnering aan je commitment verhoogt aanzienlijk de kans dat je het daadwerkelijk uitvoert. Markeer elke succesvolle dag op je plan om visuele voortgang te zien, wat je motivatie zal versterken door het creëren van een “streak” die je niet wilt doorbreken.
Voorbeeldplan voor week 1
Ter illustratie, hier is een voorbeeld van hoe de eerste week van een 30-dagen proactiviteitsplan eruit zou kunnen zien:
Dag 1-2: Identificeer en noteer minstens drie momenten per dag waarop je reactief handelde en hoe je dit anders had kunnen aanpakken
Dag 3-5: Implementeer de “invloedstrigger” techniek met visuele herinneringen op je bureau, telefoon en auto
Dag 6-7: Voer de cirkel van invloed oefening uit: maak twee lijsten van zorgen – één met zaken binnen je invloed, één daarbuiten – en focus exclusief op de eerste lijst
Dagelijks door de hele week: Besteed 5 minuten ‘s avonds aan reflectie op je proactiviteitsniveau die dag (score 1-10) en noteer één inzicht of observatie
Aanpassingsstrategie
Een cruciaal element van je 30-dagen plan is de bereidheid om aan te passen op basis van wat wel en niet werkt:
Evalueer wekelijks (bijv. elke zondag) je voortgang en pas je plan aan. Als bepaalde oefeningen bijzonder effectief blijken, versterk deze. Als andere niet werken of te moeilijk implementeerbaar zijn, pas ze aan of vervang ze. Het doel is niet perfect je oorspronkelijke plan volgen, maar effectieve proactiviteitsgewoonten ontwikkelen.
Focus op progressie, niet perfectie. Als je een dag mist of terugvalt in reactieve patronen, zie dit niet als falen maar als een waardevol leermoment. Vraag: “Wat triggerde deze reactieve respons?” en “Hoe kan ik dit in de toekomst anders aanpakken?” Deze leergerichte houding versterkt je proactieve mindset en voorkomt dat tijdelijke terugvallen je plan ondermijnen.
De grootste vaardigheid van een ondernemer is niet het vermogen om te reageren op wat gebeurt, maar het vermogen om te anticiperen op wat nog niet is gebeurd en daar proactief op te handelen.
Samenvatting
In deze les hebben we diep gedoken in de praktische aspecten van proactiviteit trainen:
- We hebben het onderscheid tussen de cirkel van invloed en de cirkel van betrokkenheid verkend en geleerd hoe je je energie kunt richten op wat je daadwerkelijk kunt beïnvloeden
- Je hebt concrete dagelijkse oefeningen ontdekt om proactieve gewoontevorming te bevorderen, waaronder ochtend-, dag- en avondroutines
- We hebben zowel externe als interne barrières voor proactiviteit geïdentificeerd en strategieën ontwikkeld om deze te overwinnen
- Je hebt een framework gekregen om je eigen persoonlijke 30-dagen proactiviteitsplan te ontwikkelen dat is afgestemd op jouw specifieke situatie en uitdagingen
Vooruitblik
In de volgende les gaan we ons richten op “Risico’s begrijpen”. We zullen de verschillende soorten ondernemersrisico’s verkennen, onderzoeken hoe risicoperceptie vaak verschilt van de werkelijkheid, en praktische risicoanalysetechnieken leren die speciaal zijn ontworpen voor beginnende ondernemers. Je zult ontdekken hoe je risico’s kunt categoriseren, evalueren en prioriteren, zodat je weloverwogen beslissingen kunt nemen zonder verlamd te raken door onzekerheid. Deze kennis zal je helpen om je ondernemingskansen met meer vertrouwen en effectiviteit te benaderen.